مجازات چیست؟ قانون مجازات اسلامی

مجازات یکی از موضوعات مهمی است که همواره در جوامع مختلف مورد نقد و بررسی قرار گرفته است یکی از لازمه ها و خصوصیت انسان ها زندگی اجتماعی است. در واقع در هیچ برهه از تاریخ انسان بدون زندگی اجتماعی زندگی نکرده است و بالاخره زندگی او  جمعی بوده است. 

جوامعی که انسان در آن بوده دوران رشدی را طی کرده است در جوامع اولیه مانند انسان های اولیه طبق قانون نانوشته جنگل وجود داشته است به مرور که جوامع انسانی رشد کرد، انسان ها افزایش پیدا کردند، نیازهای انسانی بیشتر و پیشرفته تر شد مشکلات ارتباطی و چالش ها بیشتر شد. بنابراین برای پاسخ مجازات چیست ما ناچار هستیم که در مورد جرم و جرایم و زندگی اجتماعی اطلاع داشته باشیم. 

به مرور زمان این نیاز حس شد که باید برای کاهش چالش ها و مشکلات روابط، چارچوبی در نظر گرفته شود که افراد در آن چارچوب رفتار کنند و از این جا بود که قانون متولد شد در واقع قانون چارچوبی را مشخص می کرد و افراد را ملزم به رعایت این چارچوب می کرد. 

قانون هم مثل هر پدیده ای دوران تولد داشت به مرور رشد کرد پخته تر شد وسیع تر شد انشعاب های جدید پیدا کرد.رفتارهایی که در این چارچوب انجام می شد از نظر اهمیت فرق داشتند برخی رفتارهایی که قانون افراد جامعه را به آن امر می کرد یا به ترک آن امر می کرد آن چنان اهمیتی داشتند که در واقع خط قرمز های آن جامعه محسوب می شدند عبور از این خط قرمزها هم واکنش متفاوتی داشت . 

در واقع عبور از این خط قرمزها جرم نامیده می شود بنابراین برای پاسخ این سوال که مجازات چیست باید ابتدا با واژه جرم آشنا شویم افرادی که از این خط قرمز عبور می کردند مجرم نامیده می شدند و قانونی که این خط قرمزها را مشخص می کرد قانون مجازات نامیده می شد.واکنشی که به افرادی که از خط قرمز عبور می کنند مجازات نامیده می شود. بنابراین مجازات چیست پاسخی است که به نوعی واکنش به جرم را مشخص می کند.

این خط قرمزها بسته به زمان و مکان متفاوت بود مثلا در جامعه اسلامی یکی از خطوط قرمز، رابطه جنسی با نامحرم است بنابراین عبور از این خط قرمز جرم است و مجازات دارد. در حالی که در یک جامعه لاییک یا مسیحی این موضوع خط قرمز حساب نمی شود و جرم به حساب نمی آید.

ویژگی مجازات:

مجازات ویژگی هایی دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم.

1- رنج آوری مجازات چیست؟

یکی از ویژگی های مجازات رنج آوری است در واقع مجازات درد دارد مجازاتی که رنجی نداشته باشد و درد نداشته باشه دیگه مجازات نیست پس این انتقاد که وارد شده است و مجازات را عمل غیر اخلاقی معرفی می کند ایراد دقیقی نیست چرا که مجازات می بایست رنج آور باشد و مجازاتی که درد نداشته باشد اساسا مجازات نامیده نمی شود.

2- رسوا کنندگی مجازات به چه معنی است؟

مجازات، مجرم را رسوا و انگشت نما و شرمنده می کند بنابراین شرم آوری نیز از دیگر ویژگی های مجازات محسوب می شود   در واقع در مجازات ما قصد می کنیم که کاری کنیم که مجرم شرمنده شود البته این رسوا کنندگی بستگی به نگاه مردم به جرم و نگاه خود مرتکب به جرم دارد. 

بعضی مجازات ها هست که مردم نگاه منفی بهش ندارن برای همین از نظر مردم اون فرد یک مجرم خطا کار و آلوده حساب نمیشه مثلا الان ماهواره داشتن جرم است ولی به مرور احساس شرم آوری در این جرم از بین رفته است بنابراین در پاسخ به سوال مجازات چیست باید به این نکته توجه شود که مجازات می بایست شرم آوری داشته باشد وگرنه از کارکرد مجازات کاسته می شود.

یکی از علت هایی که در مسایل مهم کارکرد مجازات از بین رفته است این است که در بسیاری از جرایم جامعه احساس شرمساری نمی کند بنابراین هر چقدر هم مجازات در کار باشد کارکرد بازدارندگی ایجاد نمی کند. 

3- معین بودن مجازات چیست؟

سومین ویژگی مجازات، مشخص است و ثابت و معین است.  مجازات هر جرمی مشخص است، کلاهبرداری در قانون نوشته 1 تا 7  سال (ماده 1 قانون تشدید)خیانت در امانت 3 ماه تا یک سال و شش ماه (ماده 674 قانون مجازات)توهین 2 میلیون تا 6 میلیون جزای نقدی (ماده 607 قانون مجازات اسلامی ) است. 

معین بودن مجازات دو دلیل دارد. اول این که همه بفهمن اگر مرتکب جرم شوند چه عواقبی دارد در واقع مجازات عواقب جرم است و معین بودن مجازات باعث می شود که افراد با عواقب جرم که همان مجازات است آشنا شوند. دوم این که قاضی هم نتواند حق مجرم یا جامعه را ضایع کند و مجازات کمتر یا بیشتر دهد. بنابراین معین بودن مجازات موجب می شود که قاضی از اختیارات خود سواستفاده نکند.

اهداف مجازات چیست؟

مجازات ها اهداف متعددی دارند بنابراین تشخیص این که اهداف مجازات چیست می بایست همواره مدنظر قرار بگیرد.
برخی مجازات ها به دنبال سرکوب مرتکب و به نوعی تنبیه کردن او است و برخی مجازات ها به دنبال تنبیه نیست بلکه به دنبال اصلاح مرتکب است برخی هم به دنبال حذف مرتکب است. هر مجازاتی با توجه به نوع آن اهداف خاصی را در پی خواهد داشت.

ترساندن مجازات به چه معنی است ؟

یکی از مهم ترین کارکردهای مجازات مبحث ترساندن است در واقع در مبحث مجازات مرتکب و مرتکبین احتمالی ترسانده می شوند  این موجب می شود که بازدارندگی ایجاد شود. ما با این مجازات ها قصد داریم مرتکب را بترسونیم که دیگه تکرار نکن(پیشگیری اختصاصی)البته قصد داریم بقیه را هم بترسونیم که اگر مرتکب جرم شدید شما هم سرنوشت همین مرتکب را دارید. (پیشگیری عمومی) بنابراین علت شلاق و مجازات در ملاعام صرفا ترساندن بقیه است.

 سزا دادن مجازات به چه معنی است؟

دومین هدف مجازات این است  که فرد سزای رفتار خودش را ببیند در واقع در مجازات ما قصد داریم که تلافی کنیم و انتقام بگیریم در واقع کسی که مرتکب جرم شده باید مجازات شود  بنابراین حتی اگر هیچ ترسی هم در فرد ایجاد نشه، حتی اگر بقیه هم نترسن، حتی اگر مطمئن باشیم که اصلاحی در کار نیست باید مجازات کنیم تا جامعه یا بزه دیده حس انتقام جویی اش ارضا شود و مرتکب درد رفتارش را تجربه کند.  این معادله باید در جامعه حفظ شود که هر مجرمی مجازات شود خواه بقیه بترسن خواه اصلاح بشود یا نشود. 

اصلاح و بازپروری مجازات به چه معنی است؟

سومین هدف مجازات ها به نوعی با مجازات فرد را اصلاح کنیم و دوباره به جامعه بازگردانیم.  مثلا زندان برخی که خیلی شیک به زندان نگاه می کنن می گن جایی است که فرد مدتی تامل می کند و ممکن است اصلاح شود معتاد مواد مخدر وقتی سه ماه میره زندان شاید اصلا ترک کنه ولی متاسفانه ما سواد اصلاح و بازپروری رو نداریم و معمولا هر شخصی با مجازات بدتر میشه ولی بهتر نمی شود.

مجازات چه انواعی دارد؟

مجازات را به تعبیری می توان به حد و قصاص و دیه و تعزیر تقسیم کرد که در مواد 14 تا 17 قانون مجازات اسلامی تعریف شده است. 

درجه بندی مجازات تعزیری به چه معنی است؟

درجه بندی مجازات تعزیری از سال 1392 در قانون مجازات اسلامی ما وارد شد و مجازات های تعزیری به 8 درجه تقسیم کرد که درجه 1 شدیدترین و درجه 8 خفیف ترین می باشد با این حال این درجه بندی صرفا در جرایم تعزیری است و شامل جرایم حدی و قصاص و دیات نمی شود.

بنابراین هر جامعه ای خط قرمزهای متفاوتی دارد. از طرفی حتی یک جامعه هم در طول تاریخ یک خط قرمز ثابت ندارد و دائما در حال تغییر است در همین کشور ایران، زمانی داشتن ویدیو هم جز خطوط قرمز بود الان دیگه نیست. در این بین یه سری خط قرمز به نظر می رسه در اکثر جوامع در هر زمان و هر مکانی وجود داشته و جرم تلقی می شده است مانند قتل عمدی، تجاوز جنسی، تخریب مال دیگری، سرقت مال دیگری و......

بنابراین مجازات چیست سوالی است که در هر جامعه ای پاسخ متفاوتی خواهد داشت. پس جرم شد عبور از خط قرمز از ارزش هایی که برای یک جامعه اهمیت دارد. این عبور از خط قرمز با واکنش هایی جامعه همراه است که این واکنش را مجازات نامیده می شود.