مالکیت

به نام خدا

در این مقاله به بررسی مالکیت و حدود مالکیت از منظر قانون مدنی ایران می پردازیم.

ابتدا به تعریف مالکیت می پردازیم.

مالکیت مهم ترین حق عینی است که در ماده ۲۴ یکی از مصادیق حقوق عینی تعریف شده است و رابطه ای است بین شخص و شی که سبب هر گونه تصرف و انتفاع در شی توسط این شخص است. مالکیت دارای سه ویژگی اساسی است که عبارتند از:

• مالکیت حقی مطلق است.

به عبارت دیگر مالکیت به صاحب آن، حق هر گونه تصرف در آن را می دهد مگر آنچه که به موجب قانون استثنا شده باشد. این قاعده در فقه تحت عنوان قاعده تسلیط نام دارد ( مردم بر اموال خود مسلط هستند). البته همان گونه که بیان شد هر چند مالکیت حقی مطلق است ولی اعمال این حق با استثنائاتی نیز روبه رو می باشد و در واقع طبق اصل ۴۰ قانون اساسی اعمال این حق نباید وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی باشد. بنابر این قاعده لا ضرر محدود کننده قاعده تسلیط است.البته باید در نظر داشت که تصرفاتی که موجب ضرر رساندن به دیگران می باشد در صورتی که برای رفع حاجت و دفع ضرر مالک از خود باشد و تصرف به قدر متعارف و برابر عرف باشد منعی ندارد.

• مالکیت حقی انحصاری است.

در واقع صاحب این حق می تواند انحصارا از حق خود استفاده کند و اجازه ندهد دیگران از ملک او استفاده کنند و در آن تصرف داشته باشند.

• مالکیت حقی دائمی است.

مالکیت یک حق عینی دائمی است و اصولا دارای بقاست و تا وقتی که موضوع مالکیت باقی است، مالکیت هم باقی می ماند. با استفاده نکردن و یا معطل گذاشتن مال موضوع مالکیت، مالکیت از بین نمی رود. حتی انتقال یا فروش این مال باعث از بین رفتن مالکیت نمی باشد و در واقع مالکیت باقی است و فقط مالک آن تغییر کرده است. البته این دائمی بودن مالکیت دارای استثنائاتی نیر می باشد که عبارتند از:

• وقف
• اعراض
• حقوق مالکیت فکردی و معنوی بعد از مدت ۲۰ سال.

البته در اینکه وقتی مالی وقف می شود بین حقوق دانان اختلاف وجود دارد که مالکیت از بین رفته است یا نه.  گروهی بر این عقیده هستند که با وقف یک مال در واقع آن مال فک ملک شده و از ملکیت افراد خارج شده و خود دارای شخصیت حقوقی مستقل است بنابر این این مالکیت همواره وجود دارد.

اعراض نیز به معنای روی گردان از یک حق عینی است که صاحب حق با میل و اختیار خود از این حق روی بر می گرداند.