قرار تامین دلیل چیست و در چه مواردی صادر می‌شود؟ تفاوت تامین دلیل با تامین خواسته

تامین دلیل چیست؟

ماده ۱۴۹ قانون مدنی به موضوع تامین دلیل اشاره کرده است. تامین دلیل یعنی حفظ هر دلیل و مدرکی که برای دفاع در پرونده، مورد استناد دادگاه قرار می گیرد. بنابراین یکی از راههای حفظ حقوق شخص خسارت دیده، استفاده از تامین دلیل است و برای عدم انکار خوانده یا مخفی کردن مدارک و مستندات صورت برداری تنظیم می شود. بنابراین، یکی از راه‌های حفظ حقوق فرد زیان‌دیده استفاده از تامین دلیل است و این اقدام از طریق صورت‌برداری و تنظیم مدارک و مستندات انجام می‌شود تا از انکار یا مخفی کردن آن‌ها جلوگیری شود.

¶ صورت‌برداری از مدارک و مستندات به معنای اعتبار آن‌ها نیست، بلکه صرفاً وسیله‌ای برای حفظ دلایل و مدارک است. بنابراین، مرجع صالح رسیدگی به تامین دلیل باید در خصوص اعتبار مدارک و دلایل ارائه‌شده تصمیم‌گیری کند. 

درخواست تامین دلیل در چه مواردی است؟

زمانی که افراد ذی نفع احتمال می‌دهند که در آینده امکان استفاده از مدارک و شواهدشان ممکن است از بین برود، می‌توانند از دادگاه درخواست تامین دلیل کنند. در واقع، درخواست تامین دلیل از دادگاه به معنای درخواست ثبت دلایل مورد نظر است. برای مثال، تحقیق محلی، نظر کارشناس، یا دفاتر تجاری می‌تواند شامل تامین دلیل شود. تامین دلیل نیازمند درخواست است و نیازی به دادخواست ندارد. بنابراین، هر ادعایی که احتمال از بین رفتن آن وجود دارد می‌تواند تامین دلیل شود.
امکان درخواست تامین دلیل در موارد مختلفی وجود دارد. ممکن است فردی قصد داشته باشد که مدارک و شواهد خود را پیش از شروع دادرسی حفظ کند، به خصوص در مواردی که احتمال می‌رود مدارک فیزیکی یا دیجیتال به زودی از بین بروند. به همین دلیل، تامین دلیل می‌تواند شامل اقدامات مختلفی نظیر ثبت و ضبط اسناد، گرفتن اظهارات شاهدان، یا جمع‌آوری مستندات دیگر باشد.
تامین دلیل نه تنها برای حفظ مدارک و شواهد بلکه برای جلوگیری از تضییع حقوق افراد نیز موثر است. این فرآیند به افراد این امکان را می‌دهد که در صورت نیاز به دادگاه مراجعه کرده و درخواست ثبت دلایل خود را نمایند تا در آینده بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. به این ترتیب، تامین دلیل می‌تواند نقش مهمی در تضمین عدالت و حفظ حقوق افراد ایفا کند.

دادخواست تأمین دلیل یا درخواست شفاهی؟

بر طبق ماده 150 قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست تأمین دلیل می‌تواند قبل از طرح دعوا یا در مرحله رسیدگی دعوا در مرجع صالح مطرح شود. سوالی که در مورد تأمین دلیل وجود دارد این است که آیا تأمین دلیل باید به وسیله دادخواست مطرح شود یا به صورت شفاهی نیز قابل طرح است؟
بر اساس آنچه در ماده 151 قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده، برای تأمین دلیل نیاز به دادخواست کتبی نیست و می‌توان آن را به صورت شفاهی نیز در مرجع صالح قضایی مطرح کرد. درخواست شفاهی تأمین دلیل زمانی در دادگاه مطرح می‌شود که در جریان رسیدگی، شخص تقاضای تأمین دلیل می‌کند. در این حالت، مرجع قضایی بدون نیاز به ارائه دادخواست، صدور تأمین دلیل از طرف شخص ذینفع را می‌پذیرد. همچنین اگر در دادخواست تأمین دلیل، شرایط تعیین شده در قانون رعایت نشود، از طرف مرجع صالح قرار رد دادخواست تأمین دلیل صادر می‌شود.

شرایط دادخواست تأمین دلیل

• تقاضای تأمین دلیل در برگه‌های چاپی دادخواست از شورای حل اختلاف

• نسخه‌های دادخواست باید به تعداد خواندگان دعوا به اضافه یک نسخه تهیه شود

• مشخصات کامل و آدرس دقیق خوانده و خواهان باید نوشته شود. زیرا بر طبق ماده 154 قانون آیین دادرسی مدنی، برای طرح دادخواست تأمین دلیل مشخصات خوانده باید قید شود، مگر در مواردی که مشخص کردن خوانده امکان‌پذیر نباشد که در این مورد خواهان دعوا باید عدم معرفی خوانده را برای دادگاه اثبات کند.

• در بخش خواسته برگه دادخواست باید تأمین دلیل قید شود.

• در قسمت متن دادخواست، باید دلیل ارائه دادخواست تأمین دلیل بیان شود و از مرجع قضایی درخواست تأمین دلیل را مطالبه کند.

هزینه دادخواست تأمین دلیل

تأمین دلیل از نوع دعاوی غیر مالی است و هزینه آن معادل دعاوی غیر مالی تعیین می‌شود. همچنین یکی از هزینه‌های تأمین دلیل، هزینه کارشناس رسمی دادگستری برای ملاحظه و صورت‌برداری از دلایل و مدارک استنادی برای تأمین دلیل است. شخص درخواست کننده تأمین دلیل باید هزینه کارشناس دادگستری را به حساب صندوق کارشناسان دادگستری واریز و اصل فیش واریزی را به شورای حل اختلاف ارائه دهد و سپس کارشناس مربوطه تعیین می‌شود.
کارشناس باید نظر خود را در مهلت 10 الی 15 روز به شورای حل اختلاف ارائه کند. تأمین دلیل مصادیق زیادی دارد که مهم‌ترین مصادیق آن شامل تأمین دلیل خسارت خودرو، تأمین دلیل ملک و تأمین دلیل تصادف است. به عنوان مثال، در مورد تأمین دلیل خسارت خودرو، اگر خودرو خسارت دیده باشد و مالک خودرو نتواند تا زمان دادرسی برای دریافت خسارت، خودرو را تعمیر کند، با درخواست تأمین دلیل، میزان خسارت به ماشین مشخص می‌شود و سپس خودرو تعمیر می‌شود. شخص خسارت‌دیده بعداً می‌تواند با استناد به تأمین دلیل، از مرجع صالح قضایی مطالبه خسارت را مطرح کند.

اعتراض به قرار تأمین دلیل

یکی از نکات مهم در مورد تأمین دلیل این است که در خصوص قرار تأمین دلیل می‌توان اعتراض نمود. شخص باید اسناد لازم الاجرا را برای اعتراض به قرار تأمین دلیل ارائه کند تا مرجع قضایی برای تأمین دلیل اجرائیه صادر کند. اسنادی که می‌توان برای اعتراض به قرار تأمین دلیل به آن استناد کرد به شرح ذیل است:

• سند رسمی مانند چک یا سفته و سند عادی

• سند وثیقه‌ای

• سند ذمه

نحوه اجرای قرار تأمین دلیل

پس از صدور قرار تأمین دلیل، اجرای آن تحت نظر مرجع قضایی مربوطه انجام می‌شود. مرجع قضایی ممکن است برای اجرای تأمین دلیل، مأمور قضایی یا کارشناس مربوطه را به محل اعزام کند تا دلایل و مدارک جمع‌آوری و ثبت شوند. این مراحل باید با دقت و رعایت قوانین مربوطه انجام شود تا اعتبار قضایی دلایل جمع‌آوری شده محفوظ بماند. در صورت عدم رعایت مقررات، ممکن است دلایل جمع‌آوری شده فاقد اعتبار قانونی باشند و در دادرسی‌های بعدی قابل استناد نباشند.

اهمیت تأمین دلیل در دادرسی‌ها

تأمین دلیل نقش بسیار مهمی در دادرسی‌های حقوقی و کیفری دارد. این امر به طرفین دعوا کمک می‌کند تا دلایل و مدارک خود را قبل از شروع دادرسی یا در جریان آن حفظ و ثبت کنند. تأمین دلیل می‌تواند از تخریب یا از بین رفتن دلایل جلوگیری کند و به عدالت نزدیک‌تر شود. همچنین، تأمین دلیل می‌تواند در مواردی که طرفین دعوا نیاز به اثبات ادعای خود دارند، به عنوان یک ابزار کارآمد و مؤثر مورد استفاده قرار گیرد.

صدور قرار تامین خواسته بدون دریافت تامین از خواهان

اگر دعوای اصلی با سند رسمی همراه باشد، یا خواسته و موضوع دعوا در معرض خطر و تلف قرار داشته باشد و این موضوع از طریق امارات و قرائن قابل تشخیص باشد، یا اینکه دعوا مربوط به اسناد تجاری مانند برات، چک، یا سفته باشد، نیازی به دریافت تامین از خواهان نیست و قرار تامین خواسته بدون دریافت تامین از خواهان صادر می‌شود.
صدور قرار تامین خواسته با دریافت تامین از خواهان
در مواردی که دادگاه تشخیص دهد، خواهان موظف است مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی به صندوق دادگستری واریز کند. این مبلغ به منظور جبران خسارات احتمالی وارده به خوانده در صورت صدور قرار تامین خواسته از محل این صندوق پرداخت می‌شود. پس از واریز این مبلغ، تامین خواسته قابل اجرا خواهد بود.

تامین دلیل توسط چه مرجعی انجام می‌شود؟

شورای حل اختلاف مسئولیت تامین دلیل را بر عهده دارد و این موضوع را به کارشناسان متخصص ارجاع می‌دهد. شخص متقاضی باید هزینه کارشناس را پرداخت کند. در عمل، این شورا با بهره‌گیری از دانش و تخصص کارشناسان خود، به بررسی و ثبت دلایل مورد نظر پرداخته و آن‌ها را برای استفاده‌های بعدی نگهداری می‌کند.

نقش شورای حل اختلاف در تامین دلیل

شورای حل اختلاف نه تنها به درخواست‌های تامین دلیل پاسخ می‌دهد بلکه نقش مهمی در تسهیل این فرآیند دارد. این شورا با ایجاد بستری مناسب برای ثبت و نگهداری دلایل، از تضییع حقوق افراد جلوگیری می‌کند و به حفظ مدارک و شواهد مهم کمک می‌نماید. همچنین، این شورا با ارجاع موضوعات به کارشناسان مجرب، اطمینان حاصل می‌کند که دلایل به درستی و با دقت مورد بررسی قرار گیرند.

درخواست تامین دلیل باید چه نکاتی داشته باشد؟

در درخواست تامین دلیل، باید مشخصات متقاضی نوشته شود. موضوع دعوایی که برای اثبات آن درخواست تامین دلیل شده و اوضاع و احوالی که موجب این درخواست شده است نیز باید مشخص شود. به طور کلی، سه موضوع مهم باید در درخواست تامین دلیل مشخص شود:

1. مشخصات متقاضی

2. اوضاع و احوالی که موجب تقاضای تامین دلیل شده است

3. دعوایی که برای اثبات آن نیاز به تامین دلیل است

آیا طرف مقابل برای تامین دلیل احضار می‌شود؟

بله، برای بررسی تامین دلیل، طرف مقابل نیز احضار می‌شود، اما عدم حضور او مانع از رسیدگی نمی‌شود. در موارد فوری، دادگاه ممکن است بدون احضار خوانده به درخواست تامین دلیل رسیدگی کند. این امر به منظور تسریع در فرایند قضایی و جلوگیری از هرگونه تأخیر که ممکن است به ضرر یکی از طرفین تمام شود، انجام می‌گیرد. در شرایط خاص، دادگاه می‌تواند با توجه به شواهد و مدارک موجود، بدون نیاز به حضور طرف مقابل به تصمیم‌گیری بپردازد.

آیا در تامین دلیل حتماً باید طرف مقابل مشخص باشد؟

در مواردی که تعیین طرف مقابل ممکن نیست، دادگاه بدون تعیین طرف مقابل اقدام به تامین دلیل می‌کند. این موضوع در مواقعی که امکان شناسایی طرف مقابل به دلیل نبود اطلاعات کافی وجود ندارد یا زمانی که فرد مورد نظر خارج از دسترس است، کاربرد دارد. هدف اصلی از تامین دلیل، حفظ حقوق و منافع طرفین در دعاوی قضایی است و نبود طرف مقابل نباید مانعی برای انجام این فرایند باشد.

آیا در تامین دلیل ارزش مال نیز مشخص می‌شود؟

خیر، تامین دلیل صرفاً برای حفظ مال است و تعیین ارزش مال با دادگاه است. تامین دلیل به معنای ثبت و ضبط شواهد و مستندات مربوط به مال یا موضوع مورد نزاع است تا در آینده بتوان از آن‌ها به عنوان مدرک استفاده کرد. تعیین ارزش مال در مراحل بعدی و با بررسی دقیق‌تر توسط دادگاه انجام می‌شود.

فرایند تامین دلیل چگونه انجام می‌شود؟

فرایند تامین دلیل شامل جمع‌آوری و ثبت شواهد و مستندات مربوط به موضوع دعوا است. این شواهد می‌تواند شامل مدارک کتبی، شهادت شهود، عکس‌ها و سایر منابع معتبر باشد. هدف از این کار، اطمینان از حفظ شواهد و جلوگیری از نابود شدن یا تغییر آن‌ها تا زمان رسیدگی به دعوا است. پس از جمع‌آوری شواهد، دادگاه آن‌ها را مورد بررسی قرار داده و تصمیم نهایی را اتخاذ می‌کند.

اهمیت تامین دلیل در دعاوی قضایی

تامین دلیل نقشی حیاتی در دعاوی قضایی دارد، زیرا بدون داشتن شواهد معتبر، اثبات ادعاها و دفاع از حقوق خود بسیار دشوار خواهد بود. این فرایند به طرفین امکان می‌دهد که قبل از شروع رسمی پرونده قضایی، شواهد خود را جمع‌آوری و ثبت کنند تا در مراحل بعدی بتوانند از آن‌ها برای اثبات ادعاهای خود استفاده کنند. همچنین، وجود شواهد معتبر می‌تواند به تسریع در فرایند رسیدگی و کاهش اختلافات کمک کند.

خدمات مجموعه حسابرس: بهترین وکیل متخصص در روند درخواست تامین دلیل

مجموعه حسابرس با بهره‌گیری از وکلای متخصص و مجرب در زمینه‌های مختلف حقوقی، به‌ویژه روند درخواست تامین دلیل، به شما کمک می‌کند تا بهترین نتایج را در پرونده‌های خود کسب کنید. در این مجموعه، تلاش ما بر این است که با ارائه مشاوره‌های دقیق و تخصصی، شما را در مسیر حقوقی پرونده‌هایتان همراهی کنیم.
تیم وکلای متخصص در روند درخواست تامین دلیل ما در مجموعه حسابرس، آماده‌ است تا شما را در مسیر پرونده‌های پیچیده و حساس همراهی کند. هر یک از وکلای ما دارای سال‌ها تجربه و تسلط بر قوانین و مقررات مرتبط با روند درخواست تامین دلیل هستند و می‌توانند در تمامی مراحل پرونده شما را یاری دهند.
خدمات مشاوره‌ای و حقوقی در مجموعه حسابرس، به صورت کاملا شخصی‌سازی شده و متناسب با نیازهای خاص هر پرونده ارائه می‌شوند. شما می‌توانید از تخصص و تجربه وکلای ما در زمینه‌های مختلف حقوقی، به‌ویژه روند درخواست تامین دلیل، بهره‌مند شوید و با اطمینان کامل پرونده‌های خود را به ما بسپارید.

چرا مجموعه حسابرس؟

تجربه و تخصص: وکلای ما دارای تجربه و تخصص بالا در روند درخواست تامین دلیل هستند و می‌توانند شما را در تمامی مراحل پرونده‌های مرتبط با این حوزه یاری دهند.

• مشاوره‌های دقیق و حرفه‌ای: ما با ارائه مشاوره‌های دقیق و حرفه‌ای، شما را در مسیر حقوقی پرونده‌هایتان همراهی می‌کنیم.

• خدمات شخصی‌سازی شده: خدمات ما به صورت کاملا شخصی‌سازی شده و متناسب با نیازهای خاص هر پرونده ارائه می‌شوند.

• تعهد به موفقیت: تعهد ما به موفقیت شماست و تمامی تلاش خود را برای کسب بهترین نتایج در پرونده‌های شما به کار می‌گیریم.

برای دریافت اطلاعات بیشتر و استفاده از خدمات مشاوره‌ای و حقوقی مجموعه حسابرس، می‌توانید با ما تماس بگیرید و از تخصص و تجربه وکلای ما بهره‌مند شوید. ما همواره آماده‌ایم تا شما را در مسیر حقوقی پرونده‌هایتان همراهی کنیم. جهت دریافت مشاوره کلیک کنید