تقسیم جرائم از نظر زمان وقوع جرم

تقسیم بندی های متعددی در مورد جرم وجود دارد و تقسیم بندی حاضر از منظر زمان وقوع جرم است که شامل سه حالت آنی ، مستمر و به عادت می‌شود. 

تشخیص زمان وقع جرم یکی از مسائل مهم و پیچیده در مجازات است. زیرا باید بدانیم کدام قانون و کدام دادگاه به این جرم مربوط می‌شود . زمان وقوع تعدادی از جرائم به راحتی قابل تشخیص است . مثلا زمان وقوع جرم تخریب ، توهین ، ضرب و جرح به راحتی قابل تشخیص است. ولی تشخیص زمان وقوع همه جرمها به این سادگی نیست مثلا حمل مواد مخدر عمل مجرمانه است و اگر از تهران 2 کیلو مواد مخدر را به شیراز و سپس به بندرعباس ببریم به راحتی نمیتوان گفت که وقوع موثر این جرم در چه زمانی بوده است. مثال دیگر اگر لباس نیروهای نظامی و انتظامی را به صورت غیر مجاز بپوشیم و 6 ماه این کار را انجام بدهیم به سادگی نمیتوان گفت در چه زمان خاص مرتکب این جرم شده‌ایم.

جرائم آنی:

جرم آنی به جرمی گفته می‌شود که در یک آن و لحظه واقع می‌شود. قتل ، سرقت ، توهین، تخریب ، شرب خمر از جمله جرائم آنی هستند. در این جرائم قانون زمان وقوع جرم ، قانون حاکم است. 

نکته» تعریف مورد نظر قانونگذار با تعریف عموم اختلاف دارد به عنوان مثال بالا رفتن از دیوار خانه دیگران از نظر دیگران دزدی است ولی قانون این را نمیگوید. در جرایم آنی تعریف مدنظر قانون گذار در لحظه ای واقع می شود مثلا سرقت به معنی ربودن مال دیگری است و در جرم سرقت، ربودن مال دیگری در لحظه ای واقع می شود.یا قتل به معنی سلب حیات دیگری است که سلب حیات در لحظه ای واقع می شود. به این جرایم جرایم آنی می گویند. لازم به ذکر است که در جرایمی که مقید هستند لحظه وقوع جرم لحظه زمان تحقق نتیجه است بنابراین جرم کلاهبرداری از جمله جرایم مقید و آنی است.

جرائم مستمر: 

در جرائم مستمر جرم در یک لحظه واقع نمی‌شود بلکه عناصر وقوع جرم در طول زمان واقع می‌شود و در واقع شرط وقوع جرم مستمر استمرار در آن است مانند مخفی کردن مال مسروقه ، حمل مواد مخدر ، پوشیدن لباس مامور نیروی انتظامی ، ترک نفقه ، محبوس کردن غیر قانونی . در این جرائم قانون حاکم ، قانون لاحق (آینده) است هر چند اگر شدیدتر باشد. تعیین میزان استمرار در برخی جرائم مشخص شده است مثلا در جرم فرار سرباز حداقل باید 15 روز فرار انجام شده باشد تا جرم محقق شود. ولی در بسیاری از جرائم قانونگذار مدت استمرار را مشخص نکرده و در واقع بر عهده قاضی است.
برای برخی جرائم نمیتوان زمان مشخص و ثابتی را برای وقوع آن مشخص نمود. جرائم مستمر یک ویژگی دارند و آن این است که برای وقوع آن باید استمراری اتفاق بیفتد یعنی شرط وقوع آن استمرار است. مثلا پوشیدن غیرمجاز لباس نیروی انتظامی و درآوردن آن در همان لحظه جرم نیست بلکه استمرار در پوشیدن آن جرم است. جرم حمل مواد مخدر و ترک نفقه هم به این شکل است یعنی برای ترک نفقه باید مدتی جرم استمرار یابد تا جرم تلقی شود و این مدت را قاضی تعیین می‌کند. 

مثلا اگر همسر به ما زنگ بزند و در خواست نفقه کند و ما 45 دقیقه بعد این مبلغ را پرداخت کنیم به واسطه این 45 دقیقه تاخیر جرم ترک نفقه اتفاق نیافتاده است.

مثال دیگر: مخفی کردن مال مسروقه هم از این نوع است ، یک لحظه نگه داشتن این مال جرم تلقی نمی‌شود.  ماده 662 ق م ا ت 

زمان وقوع جرم در جرایم مستمر تمام لحظاتی است این جرم اتفاق افتاده است. برای اینگونه جرائم جرم در تمام مدت استمرار اتفاق افتاده است. اگر از سال 88 مواد مخدر حمل کند که مجازات آن 2 سال حبس بوده و در سال 92 مجازات این جرم 10 سال حبس شده است بنابراین اگر فاصله سال 88 تا 94 را در نظر بگیریم این جرم در تمام این مدت اتفاق افتاده است لذا در اینجا مجازات بر اساس قانون لاحق محاسبه می‌شود پس در فرضی که از سال 88 تا 94 مواد مخدر حمل شده باشد این جرم تابع قانون لاحق است حتی اگر شدیدتر باشد.  

جرم به عادت : 

جرمی است که به دلیل عادت شدن و حرفه فرد شدن قابل مجازات است. در واقع تا زمانی که عادت احراز نشود فرد مرتکب جرم نشده است و قانون حاکم ، قانون زمان احراز عادت است. فراهم ساختن موجبات فساد و فحشا (ماده 639 ق م ا ت) دائر کردن قمارخانه (ماده 708 ق م ا ت) از جمله جرائم به عادت است. م 712 ق م ا ت 
زمانی را جرمی را جرم به عادت می‌دانیم که مرتکب آنرا پیشه خود نموده باشد در واقع وقوع آن به عادت اتفاق بیفتد. مثلا جرم ایجاد خانه فساد و فحشا یک جرم به عادت است. اگر در خانه ای 4 بار زنا اتفاق بیفتد جرم به عادت نیست یا در موضوع ایجاد قمارخانه صرفاً با یک بار قماربازی در محلی ، آن محل قمارخانه تلقی نمی‌شود. یا اینکه با یک بار خریدن مال مسروقه جرم مال خری تعریف نمی‌شود.

 نکته» البته در قانون مشخص نشده است که چند بار انجام یک جرم به عادت را میتوان جرم تلقی نمود. در این رابطه قضات تصمیم‌ می‌گیرند. در بین حقوقدانان اختلاف است ، تعدادی می‌گویند با دوبار تکرار عادت تکرار به جرم محقق می‌شود ولی تعدادی حقوقدانان می‌گویند صرف داشتن وسایل و اسباب جرم میتواند پیشه و عادت تلقی شود مثلا شخصی که مکانی تهیه کرده باشد که تمامی وسایل قمار در این مکان وجودداشته باشد حتی اگر قماری در این مکان واقع نشده باشد می توان تشخیص داد که این شخص این مکان را برای قمار ایجاد کرده است و به نوعی پیشه خود را به قمار اختصاص داده است.