اسباب تملک

به نام خدا

اسباب تملک در قانون مدنی

مطابق ماده ۱۴۰ قانون مدنی تملک حاصل می شود :

• به احیا اراضی موات و حیازت اشیا مباحه

در قانون مدنی ماده ۱۴۱ تا ۱۴۵ درباره احیا موات است. احیا در لغت به معنای زنده کردن است و موات به معنای مرده است. منظور از احیای موات آباد کردن زمینهای آباد نشده و بدون مالک است. به موجب قانون هر کس زمین مواتی را بر طبق مقررات و به قصد تملک به نحوی از انحا آباد کند، مالک آن زمین می باشد. بنابر این برای تملک این زمین های موات سه شرط لازم است:

عملی که عرفا آباد کردن محسوب شود مانند زراعت، باغبانی، ساختن ملک در آن زمین و ....

شخص با آباد کردن آن زمین قصد تملک آن را داشته باشد زیرا احیا موات یک عمل حقوقی یک جانبه است که در آن باید قصد وجود داشته باشد.

شخص باید مقررات مربوطه در این زمینه را رعایت کند.

حال به تعریف حیازت مباحات می پردازیم.

حیازت در لغت به معنای به دست آوردن است و در اصطلاح حقوقی به معنای تصرف و وضع ید است یا مهیا کردن وسائل تصرف و استیلا. بنابر این حیازت مباحات به دو صورت انجام می شود یا تصرف و وضع ید است مانند شکار یک حیوان مباح و یا مهیا کردن وسایل تصرف و استیلا مانند  ماهیگیری که توری در داخل دریا به قصد صید می اندازد.

• به وسیله عقود و تعهدات

مطابق ماده ۱۸۳ قانون مدنی عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آن ها باشد. مانند بیع و اجاره.

تعهد نیز در اصطلاح عبارت است از اینکه شخصی در نتیجه یک عمل یا واقعه حقوقی انجام امر یا خودداری از انجام امر و یا انتقال مالی را بر عهده بگیرد. قانون گذار عقود و تعهدات را از اسباب تملک دانسته است. مانند عقد بیع که در نتیجه آن یک طرف مالی بدست می آورد و طرف دیگر پولی را بدست می اورد.

• به وسیله اخذ به شفعه

در ماده ۸۰۸ قانون مدنی حق شفعه و صاحب این حق که شفیع نامیده می شود، تعریف شده است. طبق ماده مذکور هرگاه یک مال غیرمنقولی که قابل تقسیمی بین دو نفر مشترک باشد و یکی از دو شریک سهم خود را به قصد بیع به دیگری انتقال دهد، شریک دیگر حق دارد که بدون رضایت طرفین بیع، پولی را که مشتری به شریک داده بدهد و سهم فروخته شده را تملک نماید. این حق را حق شفعه می گویند و صاحب حق شفیع نامیده می شود. بنابر این در اخذ به شفعه مال باید یک مال غیر منقول مانند زمین باشد و در عین حال قابلیت تقسیم شدن را داشته باشد. حق شفعه فقط در بیع ایجاد می شود و به عنوان مثال اگر یکی از شرکا سهم خود را به دیگری صلح کند، برای شریک وی حق شفعه به وجود نمی آید. حق شفعه یک حق مالی است بنابر این قابل اسقاط می باشد. حق شفعه به ارث نیز می رسد. در ضمن اعمال حق شفعه فوری است و صاحب حق به محض اطلاع از بیع باید برای  اخذ به شفعه اقدام نماید.

• به وسیله ارث

ارث یکی دیگر از اسباب تملک است که در نتیجه فوت شخصی اموال و دارایی های وی به وراث منتقل می شود که دارای اصول و قواعد خاص خود می باشد.

بعد از فوت متوفی ابتدا دیون وی از دارایی ها و اموالش پرداخت می شود و سپس به وصایای متوفی عمل شده و پس از آن در صورت باقی ماندن مالی از متوفی، این مال بین وراث او تقسیم می شود.